2ND GRADE
Title text

Title text

Title text

Title text

प्रश्न पत्र-I
वरिष्ठ अध्यापक पद हेतु प्रतियोगी परीक्षा हेतु -
पाठयक्रम | प्रश्न | अंक | अवधि |
---|---|---|---|
पेपर में निम्नलिखित विषय शामिल होंगे -
|
100 | 200 | 2 घंटे |
नोट -
- उत्तर के मूल्यांकन के नकारात्मक अंक लागू होगा। प्रत्येक गलत उत्तर के लिए उस विषेश प्रश्न के लिए निर्धारित अंकों में से एक तिहाई अंक काट लिए जाएंगे।
- न्यूनतम अर्हक अंक 40% होंगे। बशर्ते की अनुसूचित जाति और अनुसूचित जनजाति के उम्मीदवारों के लिए ऊपर निर्धारित प्रतिशत में 5% की छूट दी जाएगी।
स्पष्टीकरण : गलत उत्तर का अर्थ गलत उत्तर या एक से अधिक उत्तर होगा।
(राजस्थान सिविल सेवा (भूतपूर्व सैनिक का आमेलन), नियम, 1998 तथा राजस्थान दिव्यांगजन अधिकार नियम 2018 में विहित प्रावधनानुसार भूतपूर्व सैनिकों एवं विशेष योग्यजन को न्यूनतम उत्तीर्णको में छूट/रियायज दी जायेगी।)
प्रश्न पत्र-II
वरिष्ठ अध्यापक पद हेतु प्रतियोगी परीक्षा हेतु -
पाठयक्रम | प्रश्न | अंक | अवधि |
---|---|---|---|
पेपर में निम्नलिखित विषय शामिल होंगे -
|
150 | 300 | 2:30 घंटे |
नोट -
- प्रश्न पत्र अधिकतम 300 अंक का होगा।
- प्रश्न पत्र की अवधि दो घंटे तीस मिनट होगी।
- प्रश्न पत्र में बहुविकल्पीय 150 प्रश्न होंगे।
- उत्तरों के मूल्यांकन में नकारात्मक अंकन लागू होगा। प्रत्येक गलत उत्तर के लिए उस विशेष प्रश्न के लिए निर्धारित अंकों में से एक तिहाई अंक काट लिए जाएंगे।
- न्यूनतम अर्हक अंक 40% होंगे। बशर्ते की अनुसूचित जाति और अनुसूचित जनजाति के उम्मीदवारों के लिए ऊपर निर्धारित प्रतिशत में 5% की छूट दी जाएगी।
स्पष्टीकरण :गलत उत्तर का अर्थ गलत उत्तर या एक से अधिक उत्तर होगा।
(राजस्थान सिविल सेवा (भूतपूर्व सैनिक का आमेलन), नियम, 1998 तथा राजस्थान दिव्यांगजन अधिकार नियम 2018 में विहित प्रावधनानुसार भूतपूर्व सैनिकों एवं विशेष योग्यजन को न्यूनतम उत्तीर्णको में छूट/रियायज दी जायेगी।)
- इसमें 100 बहुविकल्पीय (वस्तुनिष्ठ प्रकार) प्रश्न होंगे, जिनके अंक समान होंगे।
- प्रत्येक प्रश्न के लिए एक विकल्प भरना अनिवार्य हैं।
- सभी प्रश्नों के अंक समान होंगे।
- प्रत्येक प्रश्न के लिए केवल एक उत्तर देना होगा। यदि एक से अधिक उत्तर अंकित किए गए हैं तो इसे गलत उत्तर माना जाएगा।
- ओएमआर उत्तर पत्रक इस प्रश्न पुस्तिका के अंदर हैं। जब आपको प्रश्न पुस्तिका खोलने के लिए निर्देशित किया जाए तो उत्तर पत्रक निकाले और केवल नीले बॉल प्वाइंट पेन से सावधानी पूर्वक विवरण भरें।
- कृपया ओएमआर उत्तर पत्रक में अपना रोल नम्बर सही से भरे। गलत रोल नंबर भरने के लिए अभ्यर्थी स्वयं जिम्मेदार होंगे।
- प्रत्येक गलत उत्तर के लिए प्रत्येक प्रश्न के 1/3 अंक काटे जाएंगे। गलत उत्तर का अर्थ हैं कि किसी भी प्रश्न के लिए गलत उत्तर या एक से अधिक उत्तर।
- प्रत्येक प्रश्न में 1, 2, 3, 4, 5 के रूप में चिह्नित पॉंच विकल्प हैं। आपकों उत्तर पत्रक पर सही उत्तर को इंगित करने वाले केवल एक गोले (बुलबुले) को नीले बॉल प्वाइंट पेन से काला करना होगा।
- यदि आप कोई प्रश्न हल नहीं कर रहे हैं, तो आपको गोले काे काला करना होगा। यदि पॉंचों में से कोई भी गोला काला नहीं किया गया हैं, तो प्रश्न के अंकों का एक तिहाई (1/3) भाग काट लिया जाएगा।
- प्रश्न पत्र हल करने के बाद अभयर्थी काे यह सुनिश्चित करना होगा कि उसने प्रत्येक प्रश्न के लिए गोले (बुलबुले) को काला किया हैं। इसके लिए निर्धारित समय से 10 मिनट का अतिरिक्त समय प्रदान किया जाता हैं।
- जिन अभ्यर्थी ने 10% से अधिक प्रश्नों में पॉंचों में से किसी भी गोले को काला नहीं किया हैं, उसे अयोग्य घोषित कर दिया जाएगा।
- यदि मुद्रण या तथ्यात्मक प्रकृति की केाई अस्पष्टता गलती हैं तो प्रश्न के हिन्दी और अंग्रेजी संस्करण में से अंग्रेजी संस्करण को मानक माना जाएगा।
- परीक्षा हॉल में मोबाइल फोन या कोई अन्य इलेक्ट्रॉनिक गैजेट ले जाना सख्त वर्जित हैं। यदि कोई अभ्यर्थी अपने साथ ऐसी कोई आपत्तिजनक सामग्री के साथ पाया जाता हैं तो उसके साथ नियमानुसार सख्ती से निपटा जाएगा।
चेतावनी :- यदि कोई अभ्यर्थी नकल करता हुआ पाया जाता हैं या उसके पास कोई अनुचित सामग्री पाई जाती हैं तो उसके खिलाफ पुलिस थाने में एफआईआर दर्ज कराई जाएगी तथा उसके खिलाफ राजस्थान सार्वजनिक परीक्षा (भर्ती में अनुचित साधनों की रोकथाम के उपाय) अधिनियम 2022, अन्य लागू कानून और आयोग के नियमों के तहत मुकदमा चलाया जा सकता हैं। आयोग उसे भविष्य की सभी परीक्षाओं के स्थायी रूप से वंचित भी कर सकता हैं।
- राजस्थान का भौगोलिक, ऐतिहासिक, सांस्कृतिक और सामान्य ज्ञान –
- राजस्थान की प्राचीन संस्कृति और सभ्यता, कालीबंगा, आहड, गणेश्वर बैराठ।
- 8वीं से 18वीं शताब्दी तक राजस्थान का इतिहास।
- राजस्थान में स्वतंत्रता संग्राम का इतिहास।
- राजस्थान का एकीकरण समाज और धर्म।
- राजस्थान की राजनीतिक और प्रशासनिक व्यवस्था।
- राजस्थान के समसामयिक मामले
- विश्व और भारत का सामान्य ज्ञान -–भूगोल, अर्थशास्त्र, राजनीति>
- शैक्षिक मनोविज्ञान
आरपीएससी अपडेट :- 3 वर्ष पुराना आधार अब भर्तियों के लिए अमान्य-
- अभ्यर्थियों को अपनी सबसे हाल की फोटों पर तारीख अवश्य लिखनी चाहिए। (जिस दिन फोटों क्लिक हुआ हैं उस दिन की डेट महिना व वर्ष अंकित हो साथ ही फोटों फॉर्म भरने से 15 दिन पुराना ना हों।)
- अपलोड की गई फोटों परीक्षा केन्द्र पर अवश्य लानी चाहिए।
- काउंसलिंग और साक्षत्कार के दौरान विस्तृत आवेदन पत्र से उसी फोटों का उपयोग किया जाना चाहिए।
- ऑनलाइन आवेदन से अभ्यर्थियों को अपने हस्ताक्षर के साथ बाएं अंगूठे का निशान स्कैन करके अपलोड करना होगा।
- अभ्यर्थी परीक्षा हॉल में प्रतिरूपण के विरूद्ध त्वरित कार्रवाई की सुविधा के लिए पुन: अंगूठे का निशान देंगे। आवेदन पत्र भरते समय अनुभव प्रमाण पत्र भी अपलोड करना होगा।
Syllabus
First Question Paper Syllabus
SYLLABUS FOR EXAMINATION FOR THE POST OF SR. TEACHER SECONDARY EDUCATION DEPARTMEN
PAPER- I
Geographical, Historical, Cultural and General Knowledge of Rajasthan: -
- Physical features, climate, drainage, vegetation, agriculture, livestock, dairy development, population distribution, growth, literacy, sex ratio, tribes, industries, and major tourist centres.
- Ancient Culture & Civilisation of Rajasthan, Kalibangan, Ahar, Ganeshwar, Bairath.
- History of Rajasthan from 8th to 18th Century
- Gurjar Pratihars
- Chauhans of Ajmer
- Relations with Delhi Sultanate
- Mewar, Ranthambore and Jalore.
- Rajasthan and Mughals– Sanga, Pratap, Mansingh of Amer, Chandrasen, Rai Singh of Bikaner, Raj Singh of Mewar - History of Freedom Struggle in Rajasthan
- Revolution of 1857.
- Political Awakening.
- Prajamandal Movements.
- Peasants and Tribal Movements. - Integration of Rajasthan
- Society and Religion
- Lok Devta and Devian.
- Saints of Rajasthan.
- Architecture – Temples, Forts and Palaces.
- Paintings – Various Schools.
- Fairs and Festivals.
- Customs, Dresses and Ornaments.
- Folk Music and Dance.
- Language and Literature.
प्रथम प्रश्न पेपर पाठयक्रम
वरिष्ठ अध्यापक पद के लिए परीक्षा का पाठयक्रम माध्यमिक
शिक्षा विभाग
प्रश्न पत्र - 1
राजस्थान का भौगोलिक ऐतिहासिक सांस्कृतिक एवं सामान्य ज्ञान
- भौतिक विशेषताएँ, जलवायु, अपवाह तंत्र, वनस्पति, कृषि, पशुधन, डेयरी विकास, जनसंख्या वितरण, वृद्धि, साक्षरता, लिंगानुपात, जनजातियॉं, उद्योग एवं प्रमुख पर्यटन केन्द्र।
- राजस्थान की प्राचीन संस्कृति एवं सभ्यता, कालीबंगा, आहड, गणेश्वर बैराठ।
- 8वीं से 18वीं शताब्दी तक राजस्थान का इतिहास।
- गुर्जर प्रतिहार
-अजमेर का चौहान
-दिल्ली सल्तनत से संबंध
- मेवाड, रणथम्भौर और जालौर
- राजस्थान और मुगल - सांगा, प्रताप, आमेर के मानसिंह, चंद्रसेन, बीकानेर के रायसिंह, मेवाड के राजसिंह। - राजस्थान में स्वतंत्रता संग्राम का इतिहास
-1857 की क्रांति।
-राजनीतिक जागृति।
-प्रजामंडल आंदोलन।
-किसान और जनजाति आंदोलन। - राजस्थान का एकीकरण
- समाज और धर्म
- लोक देवता और देवियॉं।
- राजस्थान के संत।
- वास्तुकला - मंदिर, किले और महल।
- चित्रकारी - विभिन्न विद्यालय।
- मेले और त्यौहार।
- रीति-रिवाज, पोशाक और आभूषण।
- लोक संगीत और नृत्य।
- भाषा और साहित्य।
Geographical, Historical, Cultural and General Knowledge of Rajasthan: -
- Major current issues and happenings at state level related to socio-economic, political, games and sports aspects.
राजस्थान का करेंट अफेयर्स-
- सामाजिक-आर्थिक, राजनीतिक, खेल और खेल पहलुओं से संबंधित राज्य स्तर पर प्रमुख वर्तमान मुद्दे और घटनाऍं।
General Knowledge of World & India: -
- Continents, Oceans and their characteristics, global wind system, environmental issues and strategies, globalization and its impacts, population distribution and migration.
- India:- Physical features, monsoonal system, drainage, vegetation, and energy resources.
- Indian Economy:- Growth and Development in Agriculture, Industry and Service Sector in India. Foreign Trade of India: Trends, Composition and Direction.
- Indian Constitution, Political System and Foreign Policy:-
- Constitutional History of India with special reference to Government of India Acts of 1919 and 1935.
- Indian Constitution- Role of Ambedkar, making of Constitution, salient features, Fundamental Rights, Fundamental Duties, Directive Principles of State Policy.
- Offices of the Indian President and Prime Minister.
- Political Parties and Pressure Groups.
- Principles of India’s Foreign Policy and Nehru’s contribution in its making.
- India and U.N.O., emerging trends in International Politics with special reference to Globalization.
विश्व और भारत का सामान्य ज्ञान -
- महाद्वीप, महासागर और उनकी विशेषताऍं, वैश्विक पवन प्रणाली, पर्यावरणीय मुद्दे और रणनीतियॉं, वैश्वीकरण और इसके प्रभाव, जनसंख्या वितरण और प्रवास।
- भारत - भौतिक विशेषताऍं, मानसून प्रणाली, अपवाह तंत्र, वनस्पति और ऊर्जा संसाधन।
- भारतीय अर्थव्यवस्था - भारत में कृषि, उद्योग और सेवा क्षेत्र में वृद्धि और विकास। भारत का विदेशी व्यापार रूझान, संरचना और दिशा
- भारतीय संविधान, राजनीतिक व्यवस्था और विदेश नीति -
- भारत का संवैधानिक इतिहास, 1919 और 1935 के भारत सरकार अधिनियमों के विशेष संदर्भ में।
- भारतीय संविधान - अम्बेडकर की भूमिका, संविधान निर्माण, मुख्य विशेषताऍं, मौलिक अधिकार, मौलिक कर्तव्य, राज्य नीति के निर्देशक सिद्धांत।
- भारतीय राष्ट्रपति और प्रधानमंत्री के कार्यालय।
- राजनीतिक दल और दबाव समूह।
- भारत की विदेशी नीति के सिद्धांत और इसके निर्माण में नेहरू का योगदान।
- भारत और संयुक्त राष्ट्र, वैश्वीकरण के विशेष संदर्भ में अंतर्राष्ट्रीय राजनीति में उभरते रूझान।
Educational Psychology: –
- Educational Psychology – its meaning, scope and implications for teacher in classroom situations.
- Development of Learner – concept of growth and development, physical, emotional, cognitive, moral and social development.
- Learning – its meaning and types, different theories of learning and implications for a teacher, transfer of learning, factors affecting learning, constructivist learning.
- Personality – meaning, theories and measurement, adjustment and its mechanism, maladjustment
- Intelligence and Creativity – meaning, theories and measurement, role in learning, emotional intelligence- concept and practices.
शैक्षिक मनोविज्ञान –
- शैक्षिक मनोविज्ञान - इसका अर्थ, दायरा और कक्षा स्थितियों में शिक्षक के लिए निहितार्थ।
- शिक्षार्थी का विकास - वृद्धि और विकास की अवधारणा, शारीरिक, भावनात्मक, संज्ञानात्मक, नैतिक और सामाजिक विकास।
- सीखना - इसका अर्थ और प्रकार, सीखने के विभिन्न सिद्धांत और शिक्षक के लिए निहितार्थ, सीखने का हस्तांतरण, सीखने काे प्रभावित करने वाले कारक, रचनात्मक सीखना।
- व्यक्तित्व - अर्थ, सिद्धांत और माप, समायोजन और इसका तंत्र, कुसमायोजन।
- बुद्धिमत्ता और रचनात्मकता - अर्थ सिद्धांत और माप, सीखन में भूमिका, भावनात्मक बुद्धिमत्ता - अवधारणा और अभ्यास।
2nd Paper Syllabus–
2nd Paper (English) Syllabus
Part-I
Secondary and Senior Secondary Standard: -
Grammar and Usage
- Parts of Speech: Nouns, Verbs, Adjectives, Adverbs
- Articles and Determiners
- Tenses
- Prepositions
- Modal Auxiliaries
- Degrees of Comparison (Comparative, Superlative Degree).
- Subject-Verb Agreement
- Subordination and Co-ordination – Compound & Complex Sentences
- Conditional Sentences
- Transformation of Sentences
- Affirmative, Negative and Interrogative.
- Active, Passive
- Direct, Indirect
- Phrasal Verbs
- Proverbs/Idiomatic Expressions
- Words often misspelt & confused
- Synonyms and Antonyms
- Phonetic Transcription and Word Stress
Part-II
Graduation Standard: -
Grammar, Usage and Literature
- Basic Sentence Patterns.
- Phrase analysis in terms of M H M.
- Clause analysis in terms of SPOCA.
- Reading Comprehension and Vocabulary.
- Poetry Appreciation
- An Acquaintance with Literary Forms/ Devices.
- Ode
- Elegy
- Sonnet
- Epic/ Mock epic
- Dramatic Monologue
- Ballads
- Alliteration
- Hyperbole
- Simile/Metaphor
- Personification
- Satire/Irony
- Onomatopoeia
- An Acquaintance with Major Literary Periods.
- Renaissance
- Metaphysical
- Jacobean
- Neo Classical
- Romantic
- Victorian
- Modern
- Post-Modern
- An Acquaintance with Literary Movements.
- Romanticism
- Gothic
- Pre- Raphaelite Movement
- Realism
- Existentialism
- Stream of Consciousness
- Symbolism
- Modernism
- Post-Modernism
- An Acquaintance with Twentieth Century Indian Writers/Poets in English.
- Rabindra Nath Tagore
- Mulk Raj Anand
- R.K. Narayan
- Sarojini Naidu
- Toru Dutt
- Nissim Ezekiel
- Ruskin Bond
- Arun Kolatkar
- Anita Desai
- Shashi Deshpande
- Kamala Das
- Jayant Mahapatra
- Amitav Ghosh
- Manju Kapoor
- Arundhati Roy
Part-III
Teaching Methods
- Grammar - Translation Method.
- Direct Method.
- Structural Method.
- Audio-Lingual Method.
- Communicative English Language Teaching.
- Teaching Prose, Poetry, Grammar and Composition.
Basic Principles of Second Language Teaching- Selection, Gradation, Presentation and Testing.
2nd Paper (Hindi) Syllabus
खंड-I
माध्यमिक व उच्च माध्यमिक स्तर –
वर्ण-व्यवस्था - स्वर व व्यंजनों का वर्गीकरण
शब्द-वर्गीकरण (स्त्रोत के आधार पर) - तत्सम, तदभव, विदेशी
शब्द-वर्गीकरण (व्याकरण आधारित) - विकारी व अविकारी शब्दों का परिचय और भेद-उपभेद
व्याकरणिक कोटियॉं - लिंग, वचन, कारक, काल, वाच्य
शब्द-रचना - संधि, समास, उपसर्ग व प्रत्यय
शब्द-रचना - पर्यायवाची शब्द, विलोम शब्द, अनेकार्थ शब्द, समश्रुत भिन्नार्थक
वाक्य-रचना - वाक्य का स्वरूप, पदक्रम, अंग भेद-उपभेद
शब्द-शुद्धिकरण
वाक्य-शुद्धिकरण
विराम चिह्नोंका परिचय
मुहावरे व लोकोक्तियॉं
अपठित गद्यांश / पद्यांश आधारित प्रश्न
खंड-II
स्नातक स्तर –
- हिन्दी की विभिन्न विधाओं का शिक्षण विधियॉं एवं पाठ योजना निर्माण (इकाई व दैनिक) - गद्य शिक्षण, पद्य शिक्षण, व्याकरण शिक्षण, रचना शिक्षण, कहानी शिक्षण, नाटक शिक्षण
(अ) शब्द शक्तियों के भेद व उदाहरण
-
काव्य की रीतियॉं काव्य गुण, काव्य दोष (श्रुतिकटुत्व, ग्राम्यत्व, अप्रतीतत्व, क्लिष्टत्व, अक्रमत्व तथा दुष्क्रमत्व)
अलंकार - श्लेष, यमक, उपमा, रूपक, उत्प्रेक्षा, विभावना, अतिशयोक्ति, संदेह, विरोधाभास व मानवीकरण।
छंद - द्रुतविलम्बित, हरिगीतिका, कवित्त, सवैया, दोहा, सोरठा व चौपाई
रस - रस का स्वरूप, रसावयव और रस-भेद
(ब) हिन्दी साहित्य का इतिहास - नामकरण कालविभाजन
आदिकाल - काव्य धाराऍं, प्रवृत्तियॉं, प्रमुख रंचना एवं रचनाकार
भक्तिकाल - काव्य धाराऍं, प्रवृत्तियॉं, प्रमुख रंचना एवं रचनाकार
रीतिकाल - काव्य धाराऍं, प्रवृत्तियॉं, प्रमुख रंचना एवं रचनाकार
आधुनिक काल - पद्य का विकास - भारतेंदु युग, द्विवेदी युग, छायावाद, प्रगतिवाद, नई कविता
आधुनिक काल - गद्य का विकास - कहानी, उपन्यास, नाटक, निबंध, संस्करण,br>
(स) हिन्दी भाषा का उदभव एवं विकास, हिन्दी एवं उसकी बोलियों का सामान्य परिचय, देवनागरी लिपि
(द) - कबीर ग्रंथावली - साखी - प्रथम 5 अंग एवं प्रथम 10 पद (सं0 श्यामसुन्दर दास)
- तुलसीदास - रामचरितमानस (बालकाण्ड)
- सूरदास - भ्रमरगीतसार (प्रथम 20 पद - सं0 रामचन्द्र शुक्ल)
- मीराबाई - मीरा पदावली (प्रथम 20 पद - सं0 परशुराम चतुर्वेदी)
- बिहारी रत्नाकर - (प्रथम 20 दोहे)
- सूर्यमल्ल मिसण (मिश्रण) - वीर सतसई (प्रथम 20 दोहे - सं0 नरोत्तमदास स्वामी, नरेन्द्र भानावत, लक्ष्मी कमल)
- रामधारी सिंह दिनकर - कुरू क्षेत्र (प्रथम सर्ग)
- जयशंकर प्रसाद - कामायनी (श्रद्धा सर्ग)
- आचार्य रामचन्द्र शुक्ल - चिन्तामणि – (भाग - 1) केवल उत्साह, श्रद्धा और भक्ति, लोभ और प्रीति
- मोहन राकेश - लहरों के राजहंस
- यादवेन्द्र शर्मा ‘चन्द्र’ - खून का टीका
- कहानियॉं - उसने कहा था - चन्द्रधर शर्मा गुलेरी
पूस की रात - प्रेमचंद्र
पटाक्षेप नहीं होगा - हेतु भारद्वाज
उजाले के मुसाहिब - विजयदान देथा
खंड - III
हिन्दी शिक्षण एवं शिक्षण विधियॉं
-
(अ) भाषायी कोशलों के विकास हेतु निम्नांकित पक्षों के स्वरूप का शिक्षण - श्रवण, उच्चारण, वर्तनी, वाचन
- (सस्वर व मोन) अभिव्यक्ति (लिखित एवं मौखिक)
(आ) - भाषा शिक्षण में निदानात्मक परीक्षण व उपचरात्मक शिक्षण
- भाषा शिक्षण में सहायक सामग्री का उपयोग
- भाषा शिक्षण में मूल्यांकन - सतत एवं समग्र मूल्यांकन, पाठांतर्गत व पाठोपरांत मूल्यांकन
2nd Paper Sanskrit
Part-I
माध्यमिक - उच्चमाध्यमिक स्तर -
- संज्ञाप्रकरणतरू सामान्य प्रश्ननारू –
- इत्, संयोग:, संहिता, स्वर्णम, उदात:, अनुदात:, स्वरित:, उच्चारणस्थानानि, पदम्।
- निम्नलिखित - संधिसूत्रानुसारं संधि: संधिविच्छेदश्य -
- अच संधि: - इको यणची, चोऽयवायाव:, अक: वर्णे दीर्घ:, आद गुण:, वृद्धिरेचि, एडि पररूपम, एड: पदान्तादति, ईदूदेद-द्विवचनं प्रगूह्यम।
- हल संधि - स्तो: श््चुना श््चु:, ष्टुना ष्टु:, झलां जशोऽन्ते, यरोऽनुनासिकेऽनुनासिको वा, झयो होऽन्यतरस्याम, तोर्लि, मोऽनुस्वार:, अनुस्वारस्य ययि परसवर्ग:, शश्छोऽटि।
- विसर्गसंधि: - ससजुषो रू:, खरवसानयोर्विसर्जनीय:, विर्जनीयस्य स: अतो रोरप्लुतादप्लुते, हशि च रो रि, ढ्रलोपे पूर्वस्य दीर्घोऽण:।
- समासा: - अव्ययीभावसमास: तत्पुरूष:, कर्मधारय:, द्विगु:, द्वन्द्व:, बहुव्रीहि:, एतेषां समासानां सामान्यपरिचय:, पदानां समास: समास विग्रहश्च।
- प्रत्यया: - निम्नलिखित प्रत्ययाधारिता: प्रश्ना: -
- शब्द - रूपणी –
- राम, हरि, पति, गुरू, पितृ, भूभृत, गच्छत, राजन। रमा, मति, नदी, धेनु, वधू। फल, वारि, मधु। अस्मद, युष्मद, तत, इदम।
- धातुरूपाणि - पंचलकारेषु - लट्, लृट, लोट, लड्, विधिलिड्
-
परस्मैपदी - भू, पठ, पच, जि, नी, दृश, स्था, पा, प्रच्छ, लिख, नम, अस, हन, दा, नृत, क्रुध, शक, कृ
आत्मनेपदी - लभ, सेव। - निम्नलिखिताव्ययपदसम्बन्धिसामान्यप्रश्ना: -
-
आ=, अद्य, इत:, इत्थम, इदानीम, शनै:, उच्चै:कथम, कदापि, पुन:, यथा तथा, धिक, प्रात:, चिरम, किमर्थम, कुत: कदा।
- निम्नलिखितोपसर्गसंबंधिसामान्यप्रश्ना: -
-
प्र, परा, अप, सम, अनु, दुर, वि, आ, अति, सु, प्रति, परि, उप, निर, अधि।
- उपर्युक्तपाठयक्रमाधारितवाक्यशुचि:संस्कृतेऽनुवादश्च।
- क्त, क्तवतु, शतु, शानच, तुमुन, तव्यतु, अनीयर, ण्वुल, तृच, यत्, क्यप् क्त्वा, ल्यप, ल्युट, घ्ञ, मतुप, तल, तरप, तमप।
2nd PAPER Social Science
HISTORY :-
- Indus Valley Civilization – Town Planning, Social, Religious and Economic Life.
- Vedic Age - Social and Religious Life.
- Buddhism and Jainism – Causes of Rising and Teachings.
- Mauryas: Source, Political and Administrative features.
- Post Mauryan Art.
- Guptas: Political Achievements of Rulers; Growth of Art, Literature & Sciences.
- Bhakti and Sufi Movements.
- Mughal Period - (1526-1707) – (i) Key features of Administration, (ii) Art & Architecture.
- Shivaji: Political and Administrative Achievements.
- National Movement in 19th and 20th Century -
- Revolution of 1857: Causes, Nature, and Main Events.
- Indian National Congress – Early Phase (Moderates and Extremists).
- Mass Movements of Gandhiji: Non-Cooperation, Civil Disobedience and Quit India Movement.
- Revolutionary Movements in 20th Century India –
- Political Revolutions in Modern World- American War of Independence, French Revolution and Russian Revolution.
- (a) First Phase: 1905-1914
(b) Second Phase:(1924 to 1930)
(c) INA and Subhash Chandra Bose.
इतिहास :-
- सिंधु घाटी सभ्यता - नगर नियोजन, सामाजिक, धार्मिक और आर्थिक जीवन।
- वैदिक युग - सामाजिक और धार्मिक जीवन।
- बौद्ध धर्म और जैन धर्म - उत्थान के कारण और शिक्षाऍं।
- मौर्य स्त्रोत, राजनीतिक और प्रशासनिक विशेषताऍं।
- मौर्योत्तर कला।
- गुप्त शास्कों की राजनीतिक उपलब्धियॉं, कला, साहित्य और विज्ञान का विकास।
- भक्ति और सूफी आंदोलन।